‘We are mourning joyfully’

Het was apart om mee te maken hoe de stemming in het land ‘in no time’ kan omslaan. Het was apart om te zien hoe iemands overlijden algemeen ervaren wordt als een bevrijding en leidt tot een ontlading van vreugde en hoop.

Afgelopen anderhalve week was een week vol veranderingen hier in Malawi. Donderdag 5 april overleed president Bingu wa Mutharika onverwacht aan een hartaanval. Wijzelf hoorden de eerste berichten erover op donderdagavond. We waren bij vrienden in Blantyre en kwamen net terug van een etentje met onze GZB-collega’s. Onwerkelijk om zo’n bericht te lezen. Het was in zekere zin waar iedereen in Malawi op hoopte: het einde van een steeds dictatorialer en repressiever wordend bewind. Maar mag je blij zijn met iemands dood?

Tegelijk maakten we ons zorgen. Dit betekende een machtsvacuum zonder precendent. We realiseerden ons dat er een kans bestond dat de politieke elite zou proberen aan de macht te blijven. Met alle risico’s op onrust en geweld. En dat net nu we ver van huis waren…

Wij volgden ontwikkelingen op de voet via twitter. Dat neemt ook hier een steeds belangrijkere plek in de verspreiding van nieuws (net als facebook trouwens, dat bijvoorbeeld actief gebruikt wordt om te weten wat waar er benzine of diesel te krijgen is). Zo hoorden we dat de president naar Zuid-Afrika werd gevlogen voor medische behandeling, terwijl hij volgens de geruchten al was overleden voor hij in het ziekenhuis in Lilongwe aankwam (een ziekenhuis dat hem overigens nauwelijks zou hebben kunnen helpen omdat het door zijn eigen beleid bijna zonder medicijnen moest werken).

Terwijl we onderweg gingen vanuit Blantyre naar het noorden, hoorden we dat een minister naar de pers was gestapt en had verteld dat het kabinet – overvallen door het onverwachte keren van het tij – koortsachtig vergaderde over juridische trucs om niet de vice-president maar hun eigen man de opvolger te laten worden en dat het uiteen gevallen was in twee kampen. Nog steeds was niet officieel aangekondigd dat de president was overleden. Ondertussen stroomden wel vanuit de hele wereld condoleances binnen. En oproepen – onder andere van de Verenigde Staten – om snel de vice-president officieel te beëdigen.

Maar een deel van het kabinet bleef ontkennen. Terwijl we bij vrienden net onder de hoofdstad Lilongwe verbleven, hoorden we ‘s avonds laat dat de minister van informatie had gezegd dat de vice-president geen opvolger kon zijn van de president. Hoe lang konden ze dat volhouden zonder dat er onrust zou ontstaan? En voor onszelf: konden we de volgende dag veilig gewoon door Lilongwe heen naar het noorden of moesten we omrijden?

Op zaterdagmorgen was er nog geen echt nieuws. De Office of the President had wel gezegd dat de grondwet zou worden gevolgd, maar dat soort vage woorden kunnen altijd op meer manieren worden uitgelegd: wiens interpretatie van de grondwet zou worden gevolgd? We gingen op weg naar Ekwendeni en reden gewoon door Lilongwe. We zagen niets ongewoons: geen grotere aantallen politie op straat en zelfs bij het parlementsgebouw waren de straten rustig.

Na Lilongwe zaten we onderweg in een ‘twitter-stilte’. Pas toen we aankwamen in Mzuzu begrepen we dat die middag Joyce Banda eindelijk was ingezworen als de nieuwe president van Malawi. Daarmee was Malawi het tweede land in Afrika geworden met een vrouwelijke president (na Ellen Johnson Sifleaf van Liberia). Terwijl we op de markt nog wat inkopen deden, bleek ze net bezig haar toespraak. Overal klonk gejuich. Iedereen was opgelucht en uitgelaten.

De dagen erna was de nieuwe president het gesprek van de dag. Het land is officieel in rouw, maar er heerst een sfeer van hoop en optimisme. “We are mourning joyfully”, zei iemand. Ik heb nog niemand gesproken die echt bedroefd of geschokt is. Het zal nog wel even duren voor de rijen verdwijnen bij de benzinepompen en de supermarkten (suiker is hier op rantsoen omdat er een enorm tekort is aan suiker, naar verluid omdat de regering suiker heeft gebruikt als betaling om benzine te importeren), maar iedereen heeft goede moed dat er weer licht schijnt aan het einde van de tunnel.

De nieuwe president is indrukwekkend en voortvarend van start gegaan. Ze heeft niet alleen nieuwe mensen benoemd op strategisch posten en diplomatieke relaties hersteld (VS, Engeland, Zambia, Zuid-Afrika), ze zet ook een nieuwe toon. Een toon van realisme en bescheidenheid. Een illustratief bericht was gisteren dat de “First Gentleman” (d.w.z. de echtgenoot van de president), geweigerd had onder politie-escorte boodschappen te gaan doen. Onder de vorige president was dat heel normaal. Het bericht vermeldde dat de politie even verbaasd opkeek: “We waren verbaasd door die bescheidenheid, maar we hebben het geaccepteerd. Ik ben er zeker van dat deze presidentiële familie verandering gaat brengen in de manier waarop we met elkaar omgaan in dit land.”

Tot slot nog een ongebruikelijk inkijkje in de discussies hier in Malawi. Daarin speelt TB Joshua namelijk een grote rol. In februari 2012 vertelde hij dat hij een profetie had gekregen dat in april 2012 een oudere Afrikaanse president zou overlijden. Hij zei dat hij ook wist wie het was, maar dat hij de naam niet wilde noemen in het openbaar. Dat bericht bereikte ook Malawi en leidde toen al tot de nodige deining. President Bingu wa Mutharika reageerde: “Ik ga niet dood alleen maar omdat iemand het wil”. Op zondag 1 april herhaalde TB Joshua zijn profetie. Ook dat was nieuws in Malawi. Toen vervolgens op 5 april de president overleed was de link snel gelegd: hier was een profetie in vervulling gegaan. Ook TB Joshua zelf besteedde er aandacht aan in zijn dienst op zondag 8 april. Hij zei dat hij eind maart een brief had gekregen van president Bingu waarin die had geschreven dat hij wist dat zijn dagen geteld waren. Kortom, genoeg aanleiding voor levendige discussies over de geloofwaardigheid van eigentijdse profetieën en profeten.

	Nog wat foto’s van de afgelopen weken: